"Эроннинг ядровий дастурини бутунлай йўқ қилолмадик" — АҚШ расмийси

АҚШ мудофаа разведкаси дастлабки баҳосига кўра, Президент Доналд Трамп томонидан буюрилган ҳаво ҳужумлари Эроннинг ядро иншоотларига катта зарар етказган бўлса-да, дастур тўлиқ йўқ қилинмаган. Бу ҳақида Пентагоннинг махфий баҳолаш ҳужжатлари билан таниш бўлган манбалар хабар бермоқда.

Мазкур зарбалар Фордо, Натанз ва Исфаҳон ядро объектларига қарши амалга оширилди. Ер остига чуқур кириб борувчи бомбалар ёрдамида ҳужумлар уюштирилган, аммо АҚШ разведкаси бу операциялар Эрон ядро дастурини фақат бир неча ойга орқага сурганини билдиради.

Асосий компонентлар сақланиб қолган
Ҳисоботга кўра, Эрон ҳужумлар олдидан уран захираларининг бир қисмини хавфсиз жойга кўчиришга улгурган ва бу омборларга зарба берилмаган. Шунингдек, уранни бойитишда ишлатиладиган баъзи центрифугалар ҳам бутунлай ишдан чиқмаган.

Бу АҚШ расмийларининг ва Президент Трампнинг “Эрон ядро дастури бутунлай йўқ қилинди” деган баёнотларига зид. Трамп душанба куни ижтимоий тармоқларда “биз урган объектлар буткул вайрон қилинди, буни ҳамма билади” деб ёзганди.

Ихтилофли баёнотлар
Оқ уй матбуот котиби Каролин Левитт бу разведка хулосаларини рад этди ва уларни “паст лавозимдаги разведка ходими томонидан сизиб чиқарилган ёлғон” деб атади. У АҚШ учувчиларининг “идеал бажарилган миссияси”ни ҳимоя қилди.

Бироқ ядро тарқалишига қарши курашаётган халқаро мутахассислар аввалдан айтиб келадилар: фақат ҳаво ҳужумлари билан Эроннинг кўп йиллик ядровий инфратузилмасини бутунлай йўқ қилиш деярли имконсиз.

Ҳарбий муваффақият – стратегик ноаниқлик
Эрон ва Исроил ўртасидаги 12 кунлик урушдан сўнг, Трамп ва Қатар етакчилари воситачилигида ўрнатилган ўт очишни тўхтатиш келишуви ҳозирча сақланиб турибди. Эрон ушбу ҳужумларга жавобан АҚШнинг Қатар ҳудудидаги ҳарбий базасини ракета билан нишонга олган эди. Бу зарбалар ҳеч қандай қурбонларсиз ўтган.

АҚШлик демократ сенатор Марк Келли ушбу разведка ҳисоботини ўқиб чиққанини айтди ва Трампнинг “ядро дастури йўқ қилинди” деган даъволарини тасдиқловчи далиллар йўқлигини билдирди.

“Ер остидаги объектларга нисбатан зарарни баҳолаш ҳар доим қийин бўлади,” деди сенатор. “Ташқаридан қараганда вайрон бўлгандек кўриниши мумкин, лекин ҳақиқий зарарни аниқлаш учун кўпроқ разведка керак.”

Халқаро Атом Энергетикаси Агентлиги (ИАEА) маълумотларига кўра, Эрон 60 фоизгача бойитилган — деярли ҳарбий даражадаги — 400 килограммдан ортиқ уранга эга. Бу захираларнинг тақдири Ғарб давлатлари ва ИАEА учун жиддий ташвиш бўлиб қолмоқда.

Эрон ҳозирча янги, янада чуқурроқ ер ости ядро иншооти қурилаётганини эълон қилган ва бу объектларга зарба берилмаган.

Мазкур ҳолат шуни кўрсатмоқдаки, ҳарбий зарбалар қисқа муддатли ютуқлар бериши мумкин, аммо ядровий дастурларни барҳам топтириш учун узоқ муддатли, сиёсий ва дипломатик стратегиялар зарур. АҚШ ва Исроил томонидан амалга оширилган зарбалар Эроннинг дастурини секинлаштирган бўлса-да, ядро салоҳиятини буткул йўқ қилишга етарли эмас. «Замин»ни Telegram’да ўқинг!