АҚШ: Жо Байден ғолиб – буёғига нима бўлади?

^{Фото: Reuters}
Жо Байден президентлик сайловларида ғалаба қозониш учун талаб қилинадиган 270дан ортиқ овозни ўзиники қилди, аммо бу у эртагаёқ Оқ уйга келиб жойлашиши мумкинлигини англатмайди.

Одатда бу соддалаштирилган жараён, аммо биринчидан, янги президентнинг лавозимга киришиш муддати ҳали келмади, иккинчидан, агар Дональд Трамп сайлов натижалари бўйича судлашмоқчи бўлса, иш яна мураккаблашиши мумкин. Воқеалар ривожи қандай бўлади?

Жо Байден қачон президент бўлиши мумкин?
АҚШ конституциясида янги президентлик муддати 20 январнинг иккинчи ярмидан бошланиши кўрсатилган. Анъанага кўра, бу Вашингтондаги Капитолий тепалигида Олий суд аъзолари гувоҳлигида ўтадиган президент ва вице-президент инаугурациясидан кейин бўлади.

Агар барчаси режа бўйича кетса, Жо Байден ва Камала Ҳаррис 2021 йилнинг 20 январидан лавозимга киришади.

^{Жо Байден Барак Обама билан Дональд Трампнинг инаугурация маросимида / GETTY IMAGES}
Қоидадан четга чиқиш фақат амалдаги президент вафот этса, истеъфога чиқса ёки лавозимидан четлатилса рўй бериши мумкин. Бу ҳолатда дарҳол вице-президент қасамёд қилиб президент ўрнини эгаллайди.

Ўтиш даври нима дегани?
Бу сайловлар натижаси маълум бўлиши ва янги президент лавозимига киришиши оралиғидаги вақт ҳисобланади.
Бу вақт мобайнида бўлғуси президент инаугурациядан кейин ҳокимиятни қўлга олишга тайёрланиш учун жамоа тузади. Байден ўз жамоасини олдиндан йиғиб қўйган ва уни молиялаштирган. Бу гуруҳ вакиллари ўтиш даври учун вебсайтни ҳам ишга туширишди.

Жамоа аъзолари президент маъмурияти учун одамлар йиғади, улар билан сиёсатнинг устувор йўналишларини муҳокама этишади ҳамда давлатни бошқаришга тайёрланишади.

Турли федерал агентликлар бу жамоа иштирокида брифинглар ташкил этади, бундай тадбирларда бўлажак тадбирлар режаси, бюджет масалалари ҳақида ҳамда ким қандай вазифа ва мажбуриятларни ўз зиммасига олиши ҳақида маълумотлар берилади.

Шу тариқа, ўтиш даври жамоаси янги маъмурият учун зарур бўлган барча маълумотларни тўплашади ва уларга инаугурациядан кейин ҳам ёрдам кўрсатишга тайёрланишади. Гуруҳнинг айрим аъзолари президент маъмуриятига ишга таклиф этилиши ҳам мумкин.

^REUTERS
2016 йилда президент Обама Овал кабинетда ўзидан кейин президент бўладиган Дональд Трампни қабул қилган, суратларда уларнинг ўзаро муносабати қандай экани акс этганди.

Бу вақтда энг кўп қулоққа чалинадиган атамалар қандай?
Сайланган президент: номзод сайловда ғалаба қозонган, аммо ҳали янги президент сифатида қасамёд қилмаган вақтда сайланган президент деб аталади.

Кабинет: Жо Байден тез орада кабинетида кимларни кўришни исташини эълон қила бошлайди - бу тор доирага президентга яқин бўлган юқори мартабали амалдорлар киради. Қоидага кўра, кабинетдан асосий ҳукумат департаментлари ва агентликлар раҳбарлари ўрин олишади.

Номзодни тасдиқлаш бўйича тинглов: президент томонидан ҳукуматдаги бошқарув постларига таклиф этилган номзодлар аввал Сенат аъзолари томонидан маъқулланиши керак бўлади. Сенат қўмиталари Байден саралаган кишиларнинг чиқишларини тинглашади, шундан кейин бу номзодни маъқуллашади ёки рад этишади.

Селтик: сайланган президент сифатида Жо Байден махсус хизмат ходимлари томонидан қўриқланиши керак, шу туфайли унга Селтик кодли номи берилган. Номзодлар бундай номни ўзлари танлашади. Трамп Могул номини олган, айтишларича, Камала Ҳаррис Пионер кодли номини танлаган.

Сайлов натижалари бўйича судлашиладими?
Деярли шундай. Трамп «Байден томонига ўтган барча штатларда» натижалар бўйича баҳслашишини айтган, у бу ҳудудларда фирибгарлик рўй берганини гапирган, аммо бирор далил келтирмаган.

Шунингдек, унинг жамоаси айблов эълон қилиш учун энг яхши ҳуқуқшуносларни қидираётгани хабар қилинган.

Барчаси Трамп почта орқали берилган овозларнинг ҳисобланиши кечикишига эътироз билдиришидан бошланди, у ишни Олий судга олиб чиқишни мўлжаллаган. Аммо экспертлар бу даъволар сайлов натижаларини ўзгартира олмаслиги бўйича якдил фикрда.

Шунингдек, Трампнинг сайловолди штаби талаби билан қатор штатларда овозларни қайта ҳисоблаш ўтказилиши кутилмоқда, аммо бу ҳам натижаларни ўзгартириши даргумон.

Ўтиш даврида Камала Ҳаррис нима қилади?
АҚШ тарихидаги илк аёл вице-президент бўлган Камала Ҳаррис ўз жамоасини йиғиш ва аввалги маъмуриятнинг фаолиятини ўрганиш билан машғул бўлади.

^{Камала Ҳаррис турмуш ўртоғи билан / Getty Images}
Вице-президент Оқ уйнинг ғарбий қанотида ишлайди, ишга 10 дақиқалик масофада, Вашингтон шимоли-ғарбидаги ҳарбий-денгиз обсерваторияси ҳудудида яшаши мумкин.

Оқ уйга жойлашиш қийинчилик туғдирадими?
Бугунги кунда бу жуда осон, аммо унинг илк соҳиблари бўлган президент Жон Адамс ва унинг рафиқаси Эбигейлга осон бўлмаган. Улар Оқ уйга 1800 йилда кўчиб ўтишган, бу вақтда қурилиш ишлари ҳали тугалланмаганди.

Албатта, янги хўжайин мебелларни ўзгартириши ва таъмирлаш ишларини амалга ошириши керак, ахир 4 йил ичида интерьер анча эскириб қолган, президентларнинг диди ҳам турлича экани тайин. Конгресс бу ишлар учун маблағ ажратади. Қолаверса, Оқ уйдаги хоналарнинг ўзи 132талиги ҳақидаги гаплар ҳазил эмас.

Трамп ҳали рози эмас
Амалдаги президент Дональд Трамп ҳамон Жо Байденнинг президентлик сайловларидаги ғалабасини тан олмоқчи эмас ва Оқ уй учун судларда кураш бошламоқчи.

Айрим республикачилар Трамп ва унинг тарафдорларини демократлар номзоди ғалаба учун етарли бўлган делегатлар овозига эга чиққанини тан олишга чақирмоқда. Трампнинг тарафдорлари эса жиддий қоидабузарликлар ҳақида гапиришмоқда, бунинг учун асосли далил келтиришмаяпти.

Шанба куни Байден Пенсильванияда ғалаба қозонгани ва сайланган президент сифатида миллатга мурожаат қилган эди.
Шанба куни ва якшанба куни Трамп жамоатчиликка кўриниш бермади ва вақтини гольф-клубда ўтказишни афзал билди. Шу билан бирга, у твиттерда ёзишни канда қилмади ва шикоят қилишда давом этди.

Қуйидаги суратда Дональд Трамп гольф майдонидан қайтиб, сайлов натижасини билгандаги ҳолати акс этган. Унинг ўнг қўлида смартфон, чапида газета.

Душанбага ўтар кечаси Трамп твиттерида радиоэфир орқали чиқиш қилиб, почта орқали овоз беришдаги айбловлар ҳақида гапиришини ёзди, аммо бундай чиқиш бўлмади. Оқ уй баёнотига кўра, душанба кунига бундай тадбир режалаштирилмаганди.

Байден нимадан бошлайди?
Трамп ҳамон Байденнинг ғалабасини тан олмаётган бўлсада, Америка оммавий ахборот воситалари демократлар номзодининг инаугурациядан кейинги илк қадамлари ҳақида ёза бошлашди.

Журналистлар у президентлигининг илк кунларидаёқ республикачи ўтмишдошининг муҳим қарорларини бекор қилишга қаратилган ҳужжатларни имзолашини тахмин қилишмоқда.

Прогнозларга кўра, бу рўйхат шундай кўриниш олади:

Байден коронавирус тарқалишига қарши қатъий чоралар кўрмоқчи, хусусан, аҳоли ёппасига тест қилиниши ва федерал муассасаларда ниқоб тақиб юриш мажбурий бўлиши мумкин;
Янги президент яна иқлим ўзгариши бўйича Париж келишувига қўшилиши мумкин. АҚШ шу йилнинг 4 ноябрида ушбу келишувдан чиққани расман эълон қилинди, Трамп эса 2016 йилги президентлик кампаниясидаёқ мамлакатни келишувдан олиб чиқиш ҳақида гапиришни бошлаганди;
АҚШнинг Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилотидан чиқиши бўйича қарор ҳам бекор қилиниши мумкин. Трамп коронавирус пандемияси ва касалликка қарши курашдаги сиёсий зиддиятлар туфайли ташкилотдан чиқиш билан таҳдид қилганди;
Трампнинг АҚШга бир қатор мусулмон давлатлардан киришни тақиқлаш бўйича қарори ҳам бекор қилиниши кутилмоқда;
Барак Обама маъмурияти томонидан жорий этилган, мамлакатга болалигида ноқонуний кирган муҳожирларни депортациядан ҳимоя қилишга қаратилган DACA дастури тикланиши мумкин.

Янгиликлар