Инсон организмида қариш жараёни бир вақтда ва барча органларда бир хил содир бўлмайди. Масалан, болалик босқичи тез ўсиш ва ўзгаришлар билан тавсифланса, ёшликда кўпроқ барқарорлик ва фаоллик устувор бўлади. Аммо 50 ёшдан сўнг ҳаётимиздаги барча жараёнлар ва органларда туб ўзгаришлар рўй бериши тезлашади.
Хитой Фанлар Академиясида ўтказилган илмий тадқиқотлар шуни кўрсатдики, айнан 50 ёшдан кейин инсон танасида органлар ва тўқималарда қариш жараёни анча тезлашади. Мутахассислар 14 ёшдан 68 ёшгача бўлган одамлардан олинган тўқима намуналарини таҳлил қилар экан, турли органлардаги оқсил таркиби ва улардаги ўзгаришларга алоҳида эътибор қаратилди.
Олимлар тананинг етти тизимини – юрак-қон томирларидан то тери ва мушакларгача таҳлил қилди. Қизиқарлиси, энг жиддий ўзгаришлар айнан аортада – инсоннинг асосий қон томирларида намоён бўлади. Маълум бўлишича, томирлар бошқа органларга нисбатан тезроқ қарий бошлайди. Яъни, қариш жараёнида қон айланиш тизими биринчи ўринга чиқади.
Илмий натижаларга кўра, айниқса 45 ёшдан 55 ёшгача бўлган даврда тананинг оқсил таркиби кескин ўзгаради. Олимлар бу жараённи “протеомик қайта қуриш” деб аташади. Фақат қон томирлари эмас, балки ошқозон ости бези ва талоқ каби бошқа органлар ҳам бу ўзгаришлардан мустасно эмас.
Тадқиқотчилар 48 та қариш ва касалликлар билан боғлиқ оқсилларни аниқлашди. Уларнинг даражаси ёш ўтиши билан ошиб бораверади. Бу оқсиллар орасида юрак-қон томир муаммолари, тўқима фибрози ва ёғли жигар касалликлари каби кўплаб хасталиклар билан боғлиқ белгилари мавжуд.
Топилмаларни янада аниқлаш мақсадида олимлар сичқонлар устида тажриба ўтказишди. Уларда аорта қариши билан боғлиқ бўлган оқсиллар киритилганда, ёш кемирувчиларда мувозанат йўқолиши, чидамлилик пасайиши ва қон томирларининг қариш белгилари намоён бўлди.
Аввалги тадқиқотлар қаришнинг тезлашган икки босқичини – тахминан 44 ва 60 ёшлар оралиғида аниқлаган эди. Янги илмий натижалар шуни кўрсатмоқдаки, қариш сакраш ва тўхташлар билан кечади ҳамда турли вақтларда турли органларга таъсир қилади.
Бу каби ишлар инсон организмида қайси органлар аввал қарийди, бу жараённи қандай секинлаштириш мумкин, деган саволларга аниқроқ жавоб топишга ёрдам беради.
Олимлар ишонади: оқсил ўзгаришларининг харитаси келажакда ёшга боғлиқ касалликларга қарши курашиш учун янги, мақсадли тиббий чоралар ишлаб чиқишда муҳим аҳамият касб этади.
«Замин»ни Telegram’да ўқинг!
