Замонавий ҳаёт барча соҳаларни рақамлаштириб юборди — иш, ўқиш, ҳатто дам олиш ҳам электрон қурилмалар орқали амалга ошяпти. Шу боис, инсон организми компьютер ва смартфон таъсирини кун сайин кўпроқ ҳис қилмоқда. Бош оғриғи эса шулар ичида энг кенг тарқалган аломатлардан бири бўлиб, дунё аҳолисининг қарийб ярмидан кўпроғини — 48,9 фоизини қамраб олган. Бош оғриғи 150 дан ортиқ турга эга бўлиб, улар асосий ва иккиламчи тоифаларга бўлинади.
Пандемия давридан кейин уйда ишлаш кўпайди, экран олдида ўтириш соатлари ортди ва кундалик электрон фаолият натижасида “киберкасаллик” деб аталувчи ҳолатлар кўпайди. Бу — вестибуляр кўз дисфункцияси, яъни ички қулоқ ва кўзлар ўртасидаги мувофиқлашув бузилиши ортидан пайдо бўладиган бирламчи бош оғриғи ҳисобланади. Мазкур кибернетик касаллик компьютер, телефон, планшет ёки виртуал қурилмалар билан узоқ вақт ўзаро таъсирда бўладиган одамларда кўпроқ учрайди.
Киберкасалликнинг белгилари асосан уч гуруҳга ажратилади: кўнгил айниши, кўз муаммолари ва умумий ҳолсизлик. Аслида бу ҳолат денгиз касаллиги каби организмда сезги органлари бир-бирига зид маълумотларни берганда юзага келади. Масалан, танангиз жойидан қимирламасдан турганини “билади”, аммо кўзларингиз экрандаги тез ўзгарадиган виртуал ҳаракатларни кўриб, мияни чалкаштириб қўяди. Шунинг учун беморлар кўп ҳолларда кўнгил айниши, терлаш, бош айланиши, кўриш муаммолари ва кучли бош оғриқларини бошдан кечиради.
Шу билан бирга, компьютер олдида ҳаддан зиёд вақт ўтишини ва шифокорга мурожаат зарурлигини билдирадиган бир қатор қўшимча белгилари ҳам мавжуд:
1.Кўзларнинг ҳаддан ташқари зўриқиши
Киберкасаллик кўздаги зўриқишни кучайтиради, кўк нур таъсири эса бош оғриғини янада оғирлаштиради. Илгари енгил бош оғриғига эга бўлганлар бу заҳмати кучайганини сезади. Асосий чора — экран вақтига чек қўйиш, ҳар 10–15 дақиқада кўзларга дам бериш ва махсус машқлар бажариш.
2.Икки нусхада кўриш (дубляж кўриш)
Компьютерда узоқ ўтирган одамларда икки таг кўриш ҳолатлари кўп учрайди. Бу белгини жиддий қабул қилиш зарур — шифокор кўриги шарт. Кўзни намлантирадиган томчилар, совуқ компресс ва кўк нур тўсувчи кўзойнаклар ҳолатни енгиллаштириши мумкин.
3.Юрак уриш тезлашуви
Тадқиқотларга кўра, кибернетик касаллик юрак уриш частотасига таъсир қилиб, қон томирлар тонусини ўзгартиради ва организмнинг реакция вақтига таъсир кўрсатади. Мия қон айланиши ўзгарганда, гаджетлардан фойдаланиш шу тезлашувни янада кучайтиради.
4.Бош айланиши ва кўнгил айниши
Вестибуляр мувозанат бузилиши натижасида бош айланиши ва вертиго юзага келади. Агар қисқа танаффуслар ёрдам бермаса, ички қулоқ ва кўзларга оид муаммоларни аниқлаш учун мутахассис кўриги лозим. Айрим ҳолларда махсус дорилар билан терапия талаб этилади.
5. Мелатонин етишмовчилиги
Инсон уйқусини бошқарувчи мелатонин гормони ёруғлик таъсирида камаяди. Смартфон ва виртуал дисплейлар чиқарадиган кўк нур организмни “уйғоқ” режимда ушлаб туради. Бу эса уйқуга кетишни қийинлаштириб, хроник чарчоқни кучайтиради. Ёруғлик камайганда мелатонин қайта ишлаб чиқила бошлайди ва ухлаш осонлашади.
“Zamin”ни Telegram'да ўқинг!
Меҳмон гуруҳидаги фойдаланувчилар ушбу мақолага изоҳ қолдира олмайди.
