Панкреатит: хавфли касалликнинг ўз вақтида билиш муҳим бўлган белгилари

^{Фото: Lifehacker}
Овқат ҳазм қилиш тизими касалликларининг барча ҳолатларида 10 фоизигача панкреатит – ошқозон ости безининг ўткир ёки сурункали яллиғланиши учрайди. Шу билан бирга, сўнгги 30 йил ичида ушбу хавфли касалликнинг сурункали шаклига чалинганлар сони икки баравар кўпайди. Панкреатитнинг ярмидан кўпи спиртли ичимликларни истеъмол қилиш натижасида пайдо бўлишига қарамай, ҳатто кефирдан бошқа нарса ичмайдиган ва соғлом овқатланиш қоидаларига риоя қилишга ҳаракат қиладиганлар ҳам мазкур статистикага киришлари мумкин. Қуйида ўткир ва сурункали панкреатитни қандай аниқлаш ва ундан қандай ҳимояланиш кераклигини маълум қиламиз.

Панкреатит нима?
Панкреатит – бу ошқозон ости безининг яллиғланиши бўлиб, унда овқат ҳазм бўлишига ёрдам берадиган ферментлар қон оқимига киради. Без кескин яллиғланганда, унинг ҳужайралари вайрон бўлганда ва ёғлар ва углеводларни парчалайдиган липаз ва амилаза ферментлари қон оқимига кирганда ўткир панкреатит кузатилади. Ўткир панкреатитда қонда бу ферментларнинг мавжудлигини аниқлаш ва шунга мос равишда ташхис қўйиш осон.

Аммо сурункали панкреатитда, агар ошқозон ости безига токсик таъсир тўхтамаса ёки орган жуда ёмон шикастланган бўлса, тестлар меъёрий чиқиши мумкин. Вақт ўтиши билан ташқи зарар белгилари пайдо бўлади. Без каналларининг торайиши, шикастланган тўқималарнинг жойларида кисталар шаклланиши каби. Натижада ошқозон ости бези ўз функциясини бажаришни тўхтатади – овқат ҳазм қилиш ферментларининг чиқарилиши ва танага кирган овқатни ҳазм қилиш жараёни бузилади.

Панкреатитни қандай аниқлаш мумкин?
Ўткир ва сурункали панкреатитнинг белгилари фарқ қилиши мумкин.

Ўткир панкреатитнинг биринчи ва энг муҳим белгиси – бу ошқозон чуқурлиги остида ва чап қовурға минтақасида бошланадиган, шунингдек, орқа томонга тарқаладиган жуда кучли бел оғриғи. Қолаверса, хуруж кўнгил айниши, қайт қилиш, ич кетиши ва қорин дам бўлиши билан кузатилади.

Шунингдек, деярли ўткир панкреатит ошқозон-ичак трактининг бошқа касалликлари каби яширини бўлиши мумкин. Аломатлар қуйидагиларни ўз ичига олади:
- ўнг қовурғада оғриқ;
- сариқлик;
- қориннинг пастки қисмида оғриқ;
- елка кураги ёки кўкрак орқасига тарқаладиган оғриқ;
- нафас қисилиши;
- қорин деворида кескин оғриқ;
- кўричакни эслатувчи қориннинг ўнг томонида ўткир оғриқ.

Сурункали панкреатит ўзини оғриқли хуружлар сифатида намоён қилади. Ёки беморни тахминан 10 кун давомида безовта қиладиган ва кейин бир неча ой давомида сусаядиган қисқа ёки узоқ ва кучли оғриқ хуружларидир. Улар ҳам бир ойдан икки ойгача бўлган сокин даврлар билан ажралиб туради. Шунингдек, сурункали панкреатитда ошқозон ости бези ферменти етишмовчилиги белгилари қўшилади: қорин дам бўлиши ва ич кетиши.

Нима учун панкреатит юзага келади?
Ўткир ва сурункали панкреатитнинг тахминан 55 фоиз ҳолатлари спиртли ичимликлар истеъмолини ҳаддан ташқари ошириб юбориш, шунингдек, тўйиб овқатланмаслик – рациондаги ёғли ва оғир овқатларнинг кўпайиши билан боғлиқ.

Бошқа сабабларга кўра, ошқозон ости бези ичига кирадиган сафро, безларнинг шикастланиши, шунингдек, заҳарланиш, инфекциялар, аллергия ва овқат ҳазм қилиш тизимининг касалликлари ҳам бўлиши мумкин. “Замин” янгиликларини “Telegram”да кузатиб боринг