2026-йилдан бошлаб Ўзбекистонда янгиланган ижтимоий суғурта тизими жорий этилади. Ушбу тизим барча расмий равишда банд бўлган фуқароларни вақтинчалик меҳнатга лаёқатсизлик, ҳомиладорлик ва туғруқ бўйича нафақалар билан тўлиқ қамраб олишни мақсад қилган.
Мазкур таклифлар 29-октябрь куни президент Шавкат Мирзиёев томонидан соҳага оид махсус тақдимот чоғида маъқулланди. Ушбу ислоҳотлар натижасида тўловлар марказлаштирилган ҳолда Ижтимоий ҳимоя жамғармаси орқали амалга оширилади.
Бу эса хусусий сектор ходимларини тўлиқ қамраб олмаслик каби муаммоларни ҳал қилишга қаратилган муҳим қадам саналади. Бугунги кунда хусусий сектор иш берувчилари ижтимоий тўловларни қўшимча молиявий юк сифатида қабул қилмоқда, бу эса ишлаб чиқариш таннархини ошириб, рақобатбардошликни пасайтиради.
Натижада кўплаб расмий банд фуқаролар қийин ҳаётий вазиятларда етарли ижтимоий ҳимоядан маҳрум бўлиб келмоқда. Ислоҳот босқичма-босқич амалга оширилади.
2026-йилдан Ижтимоий ҳимоя жамғармаси ҳомиладорлик ва туғруқ бўйича нафақаларни тайинлаш ҳамда тўлашни бошлайди. Ўша йилнинг иккинчи ярмида тизим кенгайтирилади ва вақтинчалик меҳнатга лаёқатсизлик учун тўловлар, яъни «касаллик варақаси» бўйича нафақалар ҳам жамғарма томонидан қопланади.
Мазкур ташаббус давлат томонидан халқаро меҳнат ташкилоти конвенцияларига, хусусан, «Ижтимоий таъминотнинг минимал меъёрлари тўғрисида» ва «Оналикни ҳимоя қилиш тўғрисида»ги меъёрларга мослаштириш стратегиясининг бир қисми ҳисобланади. Ушбу халқаро стандартларга кўра, касаллик ва оналик бўйича тўловлар ижтимоий суғурта механизмлари орқали амалга оширилиши лозим.
Ислоҳот лойиҳасини тақдим этиш чоғида расмийлар мамлакатда қашшоқликка қарши курашда эришилган ютуқларни таъкидлашди. 2021-йилдан буён қашшоқлик даражаси 17 фоиздан 6,8 фоизгача пасайган.
Шу билан бирга, кам таъминланганларга ажратиладиган нафақалар улуши 14 фоиздан 6,1 фоизгача қисқарган. Янги тизим нафақат эришилган натижаларни мустаҳкамлаш, балки меҳнат муносабатларини қонунийлаштириш ва бизнесни «соя иқтисодиёти»дан чиқаришга қўшимча туртки беришга қаратилган.
Президент Шавкат Мирзиёев таклиф этилган чораларни маъқуллар экан, тизимни шаффоф ва самарали қилиш зарурлигига эътибор қаратди. Ижтимоий суғурта тизимини тўлиқ рақамлаштириш бўйича кўрсатмалар берилди.
Янги тизимда нафақаларни автоматик тайинлаш тартиби жорий этилиши режалаштирилмоқда. Бу эса бюрократик жараёнларни камайтириб, фуқароларга ўз вақтида ва ортиқча мурожаатларсиз ёрдам олиш имконини тақдим этади.
