Россия армияси мактаб битирувчиларини ҳам шартнома асосида қабул қилади

^{Фото: KIRILL KUKHMAR/TASS}
Украинада жанг қилаётган Россия армияси сафига россиялик мактаб битирувчилари расман қабул қилиниши мумкин. Россия қонунларига киритилаётган ўзгаришга кўра, ҳар бир россиялик мактабни битириб, муддатли ҳарбий хизматни ўтамай ҳам армия сафига шартнома асосида қабул қилинади.

Тузатиш энди Россияда 18 ёшдан армия сафида шартнома асосида хизмат қилиш имконини беради. Яъни ўғил болалар ўрта мактабни битирибоқ аввалига армияга шартнома асосида қабул қилиниши, кўп ўтмай ҳатто уруш майдонларига юборилиши мумкин.

Таққослаш учун, ҳозир бунинг учун аввал техникумни битириш керак, у ердан эса 1-2 йил ичида бирор касбни эгаллаб чиқишади. Май ойида армия сафига шартнома асосида қабул қилиш бўйича ёш чегараси юқоридан ҳам бекор қилинганди. Яъни катта ёшли россияликларга ҳам армия сафига шартнома асосида қабул қилиниш имкони берилганди.

«Ҳарбий хизматдаги жанговар мажбуриятлар» тўғрисидаги федерал қонуннинг 34-моддасига киритилажак ўзгариш Давлат думаси тасдиғидан кейин кучга киради.

Россия армиясида 18 ёшдан 40 ёшгача бўлган эркаклар шартнома асосида хизмат қилиши мумкинлиги белгиланганди. Хорижий фуқаролар эса 30 ёшдан бошлаб. Россия президенти олдинроқ имзолаган қонунга кўра, энди 50 ёшгача бўлган эркаклар ҳам шартнома асосида хизмат қилиши мумкин.

Янги тартиб эса армия сафига қўшилиш бўйича мутахассисликка оид қўйилган талабларни бекор қилади. Ҳозирда Россия армиясига, шунингдек, ФВВ ҳамда Ташқи разведка хизматига ўрта махсус билим юртларини тамомлаганлар қабул қилинади. ФСБга эса олийгоҳ битирувчиларигина ишга олинади. Янги тартиб уруш ҳолатидаги Россияда ушбу ҳолатлар бўйича талабларни енгиллаштиради.

Россия армияси урушда қанча аскар йўқотгани ҳақида маълумот бермай қўйган. Россия қурбонлар ҳақида охирги марта март ойида хабар берган ва ўшанда 1351 нафар ҳарбий ҳалок бўлгани айтилганди. Ундан кейин уч ой ўтди ва тинимсиз қурбон берилаётгани сабаб Россия армиясига қўшимча кучлар керак бўлмоқда. BBC очиқ маълумотларнинг ўзи орқали 4 мингдан ортиқ рус ҳарбийси ҳалок бўлганини аниқлаган, Украина томони Россиянинг қурбонлари 32 мингдан ортиқ эканини айтади.

Армияни тўлдириш учун янги манба
Россия Мудофаа вазирлиги маълумотига кўра, чақирув олган мактаб битирувчилари ичидан 5 фоизигина қабул қилинади. Қолганлар эса тартиб бўйича «отсрочка» олади. Янги қонун лойиҳаси уларни шартнома асосида ишга қабул қилиш имконини беради.

Қонун лойиҳасининг биринчи ўқилишида таълим бўйича талаблар камайтирилгани ҳақида ҳеч қандай гап йўқ эди. Бундай бандни Давлат думасининг Мудофаа қўмитаси раиси Андрей Картаполов киритган. Тузатиш «Россия армиясини кадрлар билан таъминлаш базасини кенгайтириш»га йўналтирилган. Тузатиш билан Россиядаги 11-синф битирувчилари ҳеч қачон армияда хизмат қилмаган ҳолда Россия қуролли кучлари сафига шартнома асосида қабул қилиниш имконига эга бўлади.

Ҳозирда фақат ўрта махсус билим юртларини тамомлаганлар армияга қабул қилинади. Бу билим юртларига 9-синф битирувчилари қабул қилинади ва улар мактабдагидан кўпроқ ўқишади. Табиийки, уларнинг ёши ҳам каттароқ бўлади. Шунингдек, ҳозир россияликлар қуролли кучлар сафига қабул қилиниши учун камида уч ой армия сафида хизмат қилган бўлиши керак. Бу ҳарбийликнинг бирламчи билимларини бериш учун ўташ зарур бўлган муддат ҳисобланади.

Тузатиш мана шу талабларни ҳам бекор қилади. Яъни россиялик мактаб битирувчиси армия ҳақида ҳеч қандай тушунчага эга бўлмаса ҳам қуролли кучлар сафига шартнома асосида қабул қилиниши мумкин.

Фронтгача тўрт ой
Аввалига Давлат думасидаги Мудофаа қўмитаси мактаб битирувчиларини армия сафига қабул қилинганидан бир ой ўтиб уруш майдонларига юборишни таклиф қилганди. Июн ойида эълон қилинган бу таклиф тезда дума сайтидан йўқолиб қолган ва кўп ўтмай таҳрирланган ҳолда қайта жойланганди. Янги тартиб армияга қабул қилинган мактаб битирувчиларини фронтга камига 4 ой ўтиб юборишни назарда тутади.

Тузатишга кўра, янги қабул қилинган аскар 4 ой ўтгач, махсус касбни эгаллаши талаб қилинади. Масалан, аскар зирҳли техника ҳайдовчиси, ҳайдовчи-парашютчи, алоқачи, электромеханиклик бўйича тайёргарликни ўтаб бўлгачгина фронтга юборилиши мумкин. Россия Мудофаа вазирлиги сайтида ёзилишича, 11-синф маълумоти билан армияга борганлар гранатомёт, миномёт ва танк командири бўлиши мумкин. Лекин бундай йўналишларга қабул қилинадиганлар 3 ойлик армияда хизмат қилган ва кейин шартнома асосида қабул қилинган бўлиши керак.

Вазирлик янги қабул қилинган аскарлар бир ой давомида фаол жанговар тайёргарликдан ўтишини кафолатлашини маълум қилган. Тўрт ҳафта давомида қуйидаги тайёргарлик жараёни ўтказилади: 240 соат амалий машғулот, 10 соатгача тренажёр, 36 соатгача жисмоний тайёргарлик, 32 соатгача тактик тайёргарлик, 50 соатгача махсус тайёргарлик, 9 марта Калашников автоматидан отиш (200 та патрон), 7 марта граната отиш. Бу тезкор тайёргарлик режаси, 4 ойлик тайёргарлик жараёни нимани ўз ичига олиши эса номаълум.

^{Фото: KIRILL KUKHMAR/TASS}
Путиннинг 2013 йилда чиқарган фармонига кўра ҳозиргача муддатли ҳарбий хизматчиларни фронтга фақат 4 ойлик тайёргарлик босқичидан ўтгач, юбориш белгиланган. Қўшимчасига тайёргарликни малакали мутахассислар олиб бориши кераклиги белгиланган. 2022 йил 8 март куни Украинадаги ҳаракатларга муддатли ҳарбий хизматчилар қатнашмаётгани айтилганди. Унинг гапларидан кўп ўтмай эса россиялик муддатли ҳарбий хизматчилар Украинада асир тушгани тасвирланган видео чиқди. Кейинчалик Путин улар Украинага қандай бориб қолганини текширишни буюрган.

BBC билан суҳбатлашган россиялик захирадаги офицернинг айтишича, ёш йигитларни бир ойгина тайёрлаб урушга юбориш тўғри иш эмас, бирламчи тайёргарлик учун бир неча ой талаб қилинади. Унинг фикрича, бундай тайёргарликсиз жанг майдонига борган аскар нариги томон учун тайёр ўлжага айланади.

BBC ўрганган ҳарбий вакантларнинг аксарида қабул қилинувчиларнинг 9-синфни битиргани етарли деб кўрсатилган. Масалан, 9-синф маълумоти билан шартнома асосида разведкачи, сапёр, пулемётчи ва ҳатто авиацион механик лавозимларида ишлаш таклиф қилинган. Аммо шартнома бўйича бундай йўналишга қабул қилинадиганлар ҳеч бўлмаса уч ойлик армияда хизмат қилган бўлиши керак.

«Армия ақл бовар қилмас тарзда профессионалликдан йироқлашиб бормоқда»
«Тажрибасиз ёшларни армияга қабул қилиш осонлаштирилганига қараганда фронтда одам етишмаяпти. Етмаганига армия (Россия армияси назарда тутилмоқда) ақл бовар қилмас даражада профессионалликдан узоқлашиб бормоқда. Қисқасини айтганда, кўпчилик шунчаки «тўплар остида ем бўлиш учун» юборилмоқда», дейди BBC билан суҳбатда «Фуқаро. Армия. Ҳуқуқ» номли ҳуқуқий фаол гуруҳ раҳбари Сергей Кривенко.

Унинг айтишича, бу тарзда армия сафини кенгайтириш кутилмаган ҳаракат эмас, чунки муддатли ҳарбий хизматчиларни урушга юбориш урф бўлган ҳолатлардан эмас. Унинг сўзларига кўра тўрт ойлик тайёргарликдан кейин ҳарбийларни фронтга юбориш ҳарбий ҳолатда амалга ошириладиган тажриба, муддатли ҳарбий хизматчиларни жангга махсус тайёргарликдан кейин ҳозир ҳам юбориш мумкин.

«Амалда бундай талабларга доим ҳам риоя қилинмаяпти. Бизда ҳеч қандай тайёргарликсиз урушга юборишгани ҳақида ҳам хабарлар мавжуд», дейди Кривенко. Унинг фикрича, тажрибасиз аскарларни урушга юбориш бўйича қонуний чекловларни кўпайтириш керак. Кривенко урушга бориш учун бир йиллик армияда хизмат қилиш етарли эмаслиги, бунинг учун камида уч йил кераклигини таъкидлаган.

«Профессионал деганда фақат тепкини боса олиш тушунилмайди. Бундай аскар ҳарбий жиноят нима экани, тинч аҳоли вакилларини ўлдириш мумкин эмаслигини билиши керак. Акс ҳолда Бучада кўрган ҳолатимиз такрорланаверади. Ҳақиқий профессионал бу урушни бошламаган бўларди», дейди суҳбатдош.

Муддатли ҳарбий хизматчилар учун талаблар қандай ўзгарди?
Шартнома асосида Россия қуролли кучлари сафига қабул қилиш бўйича талаблар аввалроқ ҳам юмшатилганди. 2017 йилга қадар армия тажрибасига эга бўлмаган ҳолда шартнома асосида армияга қабул қилиниш учун олий таълим муассасасини битирганлик талаб этилган. Яъни камида 20 ёшдан ошган ва касбий малакага эга бўлган олий маълумотлилар қабул қилинган.

2017 йил май ойида ҳукумат ташаббуси билан қонун ўзгартирилди. Ўрта махсус маълумотли эркаклар армия сафига қабул қилиниши мумкин бўлди. Фақат ФХХ (ФСБ)га олий маълумотлиларгина қабул қилинган ва янги қонун бу талабни ҳам бекор қилиши мумкин. Яъни коллеж ва техникум битирувчилари ҳам ФХХга ишга олиниши мумкин.

Бу қонун ўзгартирилганига қадар ҳам 2016 йил Россияда 32 минг киши ўрта маълумот билан армияга чақирув олган. Ўшанда чақирилганларнинг кўпчилиги шартнома асосида армия сафида хизмат қилишга қизиқиш билдиргани айтилган.

Ҳозирги ислоҳотлардан мақсад армиянинг талаб юқори бўлган қисмларини кадрлар билан таъминлаш экани айтилган. Яъни сафдорлар, сержантлар, прапоршиклар сафини тўлдириш кўзланган. Россия томони армия сафини тўлдириш учун манфаатли шартлар таклиф қилинишини яширмаган. «Замин»ни Telegram’да ўқинг!