Россия жаҳон сиёсий тизимини ўзгартирмоқда

^{© RIA Novosti}
Дмитрий Медведев "Метрополларнинг вақти тугади" деган сиёсий мақола билан чиқди. Муаллиф нафақат Россиядаги энг йирик сиёсий партиянинг раиси, балки Россия Хавфсизлик Кенгаши раисининг ўринбосари бўлгани учун ҳам ҳар бир сўз миллий аҳамиятга эга бўлади.
Хорижий ўқувчиларни биринчи навбатда қизиқтирадиган масалаларни кўриб чиқиш, ва неоколониал тизимни танқид қилишга эътибор қаратган ҳолда, Медведев ҳар доим Россия халқи учун энг долзарб масала — Украинадаги можарога қайтди.

Украина можароси моҳиятан глобалдир, чунки у нафақат чегараларни аниқлаштириш ва Шарқий Европадаги кучлар мувозанатининг ўзгаришига, балки бутун дунё сиёсий архитектурасини қайта қуришга олиб келади. “Демократия автократияга қарши” салиб юришини эълон қилган рақибларимиз буни яхши тушунишади. Дунёни айнан шу тамойилга кўра бўлишда туриб, улар Украинани демократик давлат, фашистларнинг “Азов”* батальони демократик тузилма сифатида тан олишга тайёр.

Бироқ, 5 ноябрдаги сайловларда республикачиларнинг ҳокимиятни эгаллаши бу салиб юришини ортга қайтариши даргумон. Бизга Украинадаги можарони глобал миқёсда тасвирлайдиган глобал миқёсдаги ўз стратегиямиз жуда зарур. Шунинг учун ҳам жорий йилнинг февраль ойида Москвада 50 дан ортиқ давлат вакиллари томонидан қўллаб-қувватланган “Халқлар эркинлиги учун!” глобал аксилмустамлака ҳаракати ташкил этилди. Ҳаракатнинг асосий мақсади — "замонавий эксплуатация ва гегемонлик амалиётини йўқ қилиш".

Дмитрий Медведев АҚШ, Буюк Британия ва Франция жиноятларини батафсил кўриб чиқар экан, бу мамлакатлар дунё бўйлаб расмий суверен давлатлар устидан назоратни сақлаб қолишда давом этаётган механизмларни очиб беради.

Улар орасида — монетар неоколониализм (Франциянинг Африка қитъасидаги энг севимли қуроли), қарз неоколониализми, диний неоколониал амалиётлар, мафкуравий мустамлакачилик (бу ерда устуворлик, албатта, АҚШга тегишли), ҳуқуқий неоколониализм (Буюк Британия ўзининг собиқ мустамлакаларида моҳирона фойдаланган), яшил/иқлим неоколониализми, "дўстона" неоколониализм ва рақамли диктатура.

Агар коллектив Ғарб автократиялар ва демократиялар ўртасида анча сунъий қарама-қаршиликни таклиф қилса, Россия Дмитрий Медведев қалами билан ўз таклифини илгари суради: "кўп қутбли глобализм" "глобал неоколониализм"га қарши. Ва бу, шубҳасиз, дунёнинг кўпчилиги учун янада жозибадор, чунки у, биринчидан, халқаро ҳуқуқ томонидан тан олинган барча давлатларнинг суверенитетини ва уларнинг сиёсий тизимларининг хилма-хиллигини тасдиқлайди ("автократия" сўзи стигма бўлган Ғарб моделидан фарқли ўлароқ), иккинчидан, мустамлакачиликнинг барча қурбонлари учун иқтисодий компенсацияни назарда тутади.

Медведев кенг далиллар базасидан фойдаланиб, ҳақиқатан ҳам таъсирли рақамларни келтиради: “1960 йилда жорий этилган эмбаргодан Куба иқтисодиётига етказилган умумий зарар 2023 йил октябрь ҳолатига кўра 159,8 миллиард долларни, 1984-2000 йилларда Эронга қарши бир томонлама чекловлар даврида санкцияларнинг йиллик ўртача қиймати 80 миллион долларни <...>2006 йилдан 2012 йилгача бўлган кўп томонлама санккиялар даврида бу кўрсаткич йилига 5,7 млрд долларни ташкил қилди. 2015 йилда Венесуэлага нисбатан жорий қилинган санкциялар бошланганидан буён етти йил давомида бу Лотин Америкаси давлати ялпи ички маҳсулотининг йўқотилиши, унинг президенти Мадуро 2024 йил январида халққа йиллик мурожаатида таъкидлаганидек, 642 миллиард долларга етди.Қул савдогарлари Африкадан 12 миллиондан ортиқ одамни олиб кетганини ҳисобга олсак, трансатлантик қул савдоси учун товон пули камида 100 триллион долларни ташкил қилиши мумкин”.

Шундай қилиб, глобал кўпчиликни ташкил этувчи мамлакатлар янги Қўшилмаслик ҳаракатини қўллаб-қувватлаш учун жуда ишончли сабабларга эга, айниқса, улар (нео) мустамлакачи кучлардан зарарни ундиришнинг ҳуқуқий жиҳатдан тўғри механизмларини биргаликда ишлаб чиқишга таклиф қилинганлиги сабабли, натижада "мустамлакачиликка қарши Нюрнбергни барпо этиш" керак.

Бироқ, бу ёндашувнинг ғалаба қозониши Украина инқирозини ҳал қилмасдан мумкин эмас. Бу ерда Владимир Путиннинг Россия Ташқи ишлар вазирлиги раҳбарияти билан учрашувдаги баёнотлари жуда муҳим.

Россия президенти яна тинчлик ташаббуси билан чиққан ҳолда, нафақат илгари айтилган қоидаларни (деназификация, демилитаризация, НАТОга қўшилишни рад этиш; Украина учун нейтрал, қўшилмаслик ва ядросиз мақом; мамлакатимиздан барча ноқонуний санкцияларни олиб ташлаш) такрорлади, шунингдек, биринчи марта Украина қўшинларини Россиянинг барча янги (аслида тарихий) ҳудудларидан тўлиқ олиб чиқиб кетишни оммавий равишда талаб қилди. Тинчлик музокараларини бошлаш учун кейинги шартлар бошқача бўлишини қўшимча қилди (яъни, бошқа томон учун ёмонроқ).

Путин ва Медведевнинг синхрон баёнотлари икки томонлама таъсирга эга. Бир томондан, биз коллектив Ғарб билан геосиёсий қарама-қаршиликдаги улушларнинг ортиб бораётганини кузатамиз. Бошқа томондан, биз дунёнинг кўпчилигига неоколониал "қоидаларга асосланган тартиб" олиб келадиган жинниликка ҳақиқий муқобил таклиф қиламиз. Бу, айниқса, 90 дан ортиқ давлат вакиллари иштирок этишни режалаштираётган Швейцарияда бўлиб ўтадиган саммит арафасида тўғри келади.

Агар жамоавий Ғарб ҳақиқатан ҳам Украинадаги ҳарбий ҳаракатларни тугатишдан манфаатдор бўлса — бугунги кунда Путиннинг режасига муқобил йўқ ва уни фақат саммитда кўриб чиқиш мантиққа эга. Акс ҳолда, Медведев томонидан таклиф қилинган "кўп қутбли глобализм" тузилмаларини шакллантиришда жамоавий Ғарбнинг фикри умуман инобатга олинмаслиги мумкин.

Эслатиб ўтамиз, бу Россиянинг собиқ ва амалдаги президентларининг Украина ва унинг глобал контекстдаги роли бўйича қўшма баёнотлари биринчи марта эмас.

2021 йилда Махсус ҳарбий операция бошланишидан бироз олдин Владимир Путин "Руслар ва украинларнинг тарихий бирлиги тўғрисида", Дмитрий Медведев эса "Украинанинг ҳозирги раҳбарияти билан алоқалар нима учун бефойда" мақоласини нашр этди. Ўшанда Украина ҳам, коллектив Ғарб ҳам уларга қулоқ солмади.

Натижа — Украина томонидан ҳудудларнинг йўқолиши ва Ғарб гегемонлигининг тез қисқариши.

Энди Ғарбий блокни ташкил этувчи куч марказлари (биринчи навбатда, АҚШ) Медведев томонидан қутблардан бири сифатида таклиф қилинган глобал архитектурада ўзларининг муносиб ўринларини эгаллаш учун назарий имкониятга эга. Худди Украина ўз давлатчилигини сақлаб қолиши каби (бу тобора камроқ ишончли бўлиб бормоқда), гарчи қисқартирилган шаклда бўлса ҳам.
Улар бу имкониятдан фойдалана оладиларми — риторик савол. Аммо Путин ва Медведев томонидан илгари сурилган навбатдаги таклиф улар учун ёмонроқ бўлади. Жуда ҳам ёмонроқ. “Замин” янгиликларини “Одноклассники”да кузатиб боринг