23:35 / 02.03.2025

Шимолий яримшардаги жазирама ва қурғоқчилик олимларни ташвишга солмоқда

^{Фото: Depositphotos}
Сун Ятсен номидаги университетнинг хитойлик олимлари АҚШдаги ҳамкасблари билан биргаликда Шимолий яримшар иқлими ташвишли даражада ўзгариб бораётганини аниқлади. Маълум бўлишича, сўнгги ўн йилликда Ер сайёрасининг ушбу қисмида иссиқлик тўлқинлари кучайиб, кўпроқ кузатилмоқда ва бу сезиларли даражада иқтисодий йўқотишларга олиб келмоқда. Тадқиқот натижалари Nature Communications илмий журналида чоп этилди.

Олимлар жамоасининг аниқлашича, 1970 йиллар охиридан бери Шимолий яримшарда Эл-Нино/Жанубий тебраниш табиий ҳодисаси ва ёзги циркумглобал телеалоқа ўртасидаги алоқа ўзгарган. Океан юзасининг исиш ва совиш фазаларини ўз ичига олган Эл-Нино ҳамда Ла-Ниня бутун дунёдаги иқлимнинг ўзгаришига сезиларли даражада таъсир кўрсатмоқда.

1980 йилларга қадар Эл-Нино/Жанубий Тебраниш ёзги ҳинд муссонларига билвосита таъсир кўрсатган, аммо кейин алоқа кучсизланган, натижада ушбу минтақаларда иқлим марказларининг силжиши, иссиқлик тўлқинларининг кучайиши ва қурғоқчилик юзага келган.

Олимлар қайта таҳлил қилиш, жумладан, денгиз юзаси ҳарорати, ёғингарчилик, шамол ва геопотенциал баландлик маълумотларидан фойдаланган, шунингдек, Community Earth System моделидан фойдаланган ҳолда рақамли тажрибалар ўтказган.

Улар циркумглобал телеалоқа шакллантирувчи Россби тўлқинлари 1970 йиллар охиридан бошлаб ярим тўлқин узунлигига силжиганини аниқлаган. Ушбу ўзгариш антропоген таъсирлар билан эмас, балки иқлимнинг табиий ўзгарувчанлигига боғлиқ.

Тадқиқот, шунингдек, Тинч океанининг экваториал қисмидаги денгиз юзаси ҳарорати ғарб томон силжигани, бу эса океаннинг тропик ғарбий қисмидаги ёнғингарчилик ва атмосфера циркуляциясига таъсир кўрсатганини аниқлаган. Бу ўз навбатида иқлим марказларининг аралашиб кетишига ва Шимолий яримшарнинг ўрта кенгликларида экстремал об-ҳаво ҳодисаларининг кучайишига сабаб бўлган.

Олимларнинг ҳисоблашича, уларнинг илмий иши Эл-Нино/Жанубий тебранишга боғлиқ иссиқлик тўлқинлари ва қурғоқчиликнинг мавсумий прогнозларини яхшилашга, шунингдек, бўлажак иқлим ўзгаришларини олдидан башорат қилувчи моделлар аниқлигини оширишга ёрдам беради.