Исмингиз юзингизга таъсир қилармикан? Олимлар янги феноменни очишди

Исм инсон шахсиятининг ажралмас қисми эканлиги шубҳасиз. Аммо исм фақат қўнғироқ қилиш ёки ҳужжатда ёзиб қўйиш учунгина эмас, балки инсоннинг ташқи қиёфасига ҳам таъсир кўрсатиши мумкинлиги ҳақида ўйлаб кўрганмисиз? Исроиллик олимлар ана шу ғайриоддий гипотезани илмий асосда ўрганиб, ҳайратланарли хулосага келишди. Уларнинг тадқиқоти Nature журналига асосланган Science Focus нашрида эълон қилинди.

Исм ва юз орасида қандай боғлиқлик бор?

Тадқиқот марказида “юзни мослаштириш эффекти” деб номланган психологик ҳодиса туради. Бу феноменга кўра, инсонлар бошқа инсоннинг юзига қараб унинг исмини топишда тасодифийдан кўра яхшироқ натижа кўрсатишади. Тадқиқотчилар айнан шу жаҳатни тўлиқроқ ўрганиш учун кўп босқичли тажрибалар ташкил қилишди.

Катталарнинг юзидан исмни тахмин қилиш мумкинми?

Бир тажрибада иштирокчиларга турли одамларнинг фотосуратлари кўрсатилди ва улардан исмни танлаш сўралди. Қизиғи шундаки, катта ёшдаги инсонларнинг исмлари аниқроқ тахмин қилинди, болаларга келганда эса натижалар деярли тасодифий чиқди. Бу эса ёш ортган сари инсон юзида исм билан боғлиқ айрим хусусиятлар намоён бўла бошлашини кўрсатди.

Технология ҳам тасдиқламоқда

Илмий гуруҳ фақат инсон фикрига эмас, сунъий интеллектга ҳам таяниб, машинани ўрганиш алгоритмлари ёрдамида юз ва исмлар ўртасидаги боғлиқликни таҳлил қилди. Уларнинг хулосасига кўра, бир хил исмли катталарда умумийлик – юздаги ифода, юз шакли, ҳатто ҳолат ва мимика жиҳатидан ўхшашликлар бор.

Нега бу содир бўлади?

Олимлар бу ҳодисанинг ижтимоий сабабларига эътибор қаратишди. Жамиятдаги исмларга бўлган стереотиплар – масалан, маълум бир исмга тегишли инсон жиддий, ҳазиломуз, сирли ёки очиқча бўлиши мумкин деган қарашлар – ўша инсоннинг ташқи қиёфаси, кийиниш услуби, ҳатто юриш-туришига таъсир қилар экан. Инсон эса аста-секин шу «маскан»га мослашиб боради.

Тадқиқот шундан далолат берадики, исм фақат ном эмас – у инсон шахсияти ва ташқи қиёфасига таъсир этувчи кучли психо-ижтимоий омил бўлиши мумкин. Бу янгилик келгусида психология, маркетинг, ҳатто соғлиқни сақлаш соҳаларида қўлланилиши мумкин бўлган янги тушунча ва имкониятларга эшик очиши мумкин.

Сиз нима деб ўйлайсиз – исмингиз сизга қандай таъсир қилган? Балки атрофингиздаги “азиза”, “асад”, “сардор” ва “малика”ларнинг ўхшашликларини бир кўздан кечириб кўрасиз?

Фото: Газета.ру «Замин»ни Telegram’да ўқинг!