Ядро можароси остонасида: Эрон ва АҚШ ўртасида мураккаб музокаралар ва таҳдидлар

Яқин Шарқдаги кескин вазият яна янги босқичга кўтарилди: Эроннинг диний ва сиёсий элитаси АҚШ президенти Доналд Трампга нисбатан беосита таҳдид билдириб, бир вақтнинг ўзида музокаралар учун эшик очиқлигини маълум қилди. Мазкур воқеалар нафақат минтақада, балки бутун дунёда хавотир ва турли қарама-қарши фикрларга сабаб бўлмоқда.

Таҳдид ва дипломатия: бир вақтда икки фронт

Эроннинг энг нуфузли уламоларидан бири, оятуллоҳ Носир Макарим Шерозий жамоатчиликка мурожаатида Исломий Республикага қарши таҳдид қилган ҳар қандай шахс ёки режим “моҳареб” — яъни душман ҳисобланишини айтиб ўтди. Ушбу таъриф остида АҚШ президенти Доналд Трампга доир аниқ исм тилга олинмаган бўлса-да, бу баёнот Трампнинг сўнгги чиқишларига жавоб сифатида қабул қилинди.

Трамп аввалроқ Эрон олий раҳбари Али Хоменаийни “осон нишон” деб атаган, бироқ “биз уни ўлдирмоқчи эмасмиз, ҳозирча” дея тажовузкор позицияни билдирган эди. Шу билан бирга, Эронлик уламоларнинг оғир баёнотлари нафақат ички, балки ташқи сиёсатда ҳам янги муҳит яратаётгани барча учун аён.

Музокаралар ва хавф: икки қарама-қарши йўналиш

Эрон ташқи ишлар вазири ўринбосари Мажид Тахт-Равончи эса Вашингтон томонидан ҳужумлардан воз кечиш ва ядровий дастур бўйича музокараларга қайтишга тайёрлик билдиргани ҳақида маълум қилди. Унинг айтишича, АҚШнинг асосий талабларидан бири — Эроннинг уран бойитиш ҳуқуқини чеклаш ва ядровий қувватларини назорат остига олишдир. Аммо Эрон бунга рози эмас ва тинч мақсадларда уран бойитиш ҳуқуқини талаб қилиб келмоқда.

Тахт-Равончи айни вақтда Эрон ядровий бомба яратиш устида яширин иш олиб бораётгани ҳақидаги айбловларни рад этди. Унинг таъкидлашича, мамлакат “фақат тадқиқот ва энергетика учун ядровий материаллардан фойдаланиш имкониятидан маҳрум бўлмаслиги керак”. “Сизнинг умуман бойитишга ҳаққингиз йўқ, агар рози бўлмасангиз — зарба берамиз” деган муносабат “ўрмон қонуни”га ўхшайди”, — деб қўшимча қилди у.

Зарба ва музокаралар ўртасида: қарама-қаршиликдан келажакка

Маълумки, жорий йил июнь ойида Доналд Трамп Эрон ядровий иншоотларига аниқ зарба бериш буйруғини берган эди. Бундан сўнг, НАТО саммитида у янги музокаралар ўтказиш эҳтимолини тилга олди, аммо бу бўйича аниқ режаларини ошкор этмади.

Шу билан бирга, Трамп яқинда берилган саволга жавобан, агар Эрон уранни бойитишда “хавфли чекка”га чиқса, ядровий иншоотларга яна зарба беришга тайёр эканини таъкидлади. “Эрон ҳеч қачон ядро қуролига эга бўлмаслиги керак”, — деди у. Президент, шунингдек, сўнгги амалга оширилган ҳужумлар Эроннинг ядровий дастурини анча орқага сурганини билдирди.

Минтақавий хавфсизлик ва халқаро эътибор

Вазиятнинг мураккаблиги шундаки, бир томонда сиёсий ва диний таҳдидлар, иккинчи томонда эса дипломатик музокараларга интилиш бор. Эрон раҳбарияти миллий манфаатлардан ва ички босимдан келиб чиқиб, бир вақтда ҳам хавфсизликни мустаҳкамлаш, ҳам халқаро майдонда кўпроқ эркинликка эга бўлиш истагида ҳаракат қилмоқда.

Ҳозирда халқаро экспертлар ва кузатувчилар ушбу қарама-қаршиликнинг қандай якун топишини диққат билан кузатишмоқда. Бир қарашда музокаралар учун майдон очиқ, иккинчи томондан эса ҳар бир янги кескин баёнот вазиятни янада мураккаблаштириши мумкин.

Ядро можароси фонида музокаралар ва янги таҳдидлар

Эрон ва АҚШ ўртасидаги муносабатлар тарихида бу каби босқичлар кўп кузатилган. Аммо бу сафар, ҳар икки томоннинг бир пайтда ҳам қўрқитиш, ҳам мулоқот учун тайёрлигини билдириши — келажак учун янги синовлар ва эҳтимолий имкониятлар эшигини очмоқда.

Тарафлар томонидан қабул қилинадиган қарорлар нафақат икки давлат, балки бутун минтақа ва дунё хавфсизлиги учун ҳал қилувчи аҳамиятга эга. Яқин ҳафталардаги сиёсий жараёнлар ядровий келишув тақдири ва халқаро муносабатлар ривожи учун асосий йўналишни белгилаб бериши мумкин. «Замин»ни Telegram’да ўқинг!