Сурия раҳбарига уч суиқасд, Туркиядан расмий мудофаа қўллови...

Сўнгги етти ой ичида Сурия муваққат президенти Аҳмад аш-Шаръага қарши учта суиқасднинг олди олингани тўғрисида Яқин Шарқдаги бир қатор нашрлар Исроилнинг “Yedioth Ahronoth” газетаси материалига таяниб хабар тарқатди. Маълумотлар мустақил расмий манбалар томонидан тўлиқ тасдиқланмагани эслатиб ўтилади.

Биринчи уриниш март ойида Дамашқ шаҳридаги Қаср ал-Шааб саройи атрофида қайд этилгани айтилмоқда. Туркия хавфсизлик тузилмалари зудлик билан харакатга ўтиб, гумонланувчини нейтраллаштиргани билдирилган.

Иккинчи режа Аҳмад аш-Шаръанинг Суриянинг Иордания билан чегарадош Даръа шаҳрига сафари олдидан тайёрлангани айтилади. Бу гал Сурия ва Туркия хавфсизлик идоралари биргаликда амалга оширган тезкор чоралар натижасида уриниш ҳам бартараф этилгани қайд этилмоқда.

Учинчи ва манбалар таърифича энг жиддий сценарий Дамашқда аш-Шаръанинг доимий ҳаракат йўналишида пинҳона режалаштирилган. Махсус хизматлар кузатув ва муқобил чоралар орқали бу ҳаракатни ҳам вақтида маълум этиб, амалга ошишига йўл қўймаган.

Исроил ҳамда араб манбаларига кўра, аҳоли орасида ортиқча хавотир ва саросима юзага келмаслиги учун аш-Шаръа ўз атрофига ушбу суиқасдлар ҳақида ахборотни чеклашни буюрган. Расмий тасдиқ бўлмагунича маълумотлар эҳтиёткорлик билан қабул қилиниши тавсия этилади.

Маълумот ўрнида айтиш жоиз: “Ҳайъат таҳрир аш-Шом” (HTS) гуруҳи 2024 йил 8 декабр куни Башар Асад бошқарувининг ағдарилиши жараёнида муҳим рол ўйнагани ҳақида маълумотлар мавжуд. Шу воқеалар ортидан гуруҳ раҳбари сифатида танилган Аҳмад аш-Шаръа мамлакатнинг амалий раҳбари мақомига кўтарилгани қайд этилади. Бу хулосалар ҳам мустақил тарзда тўлиқ тасдиқланмаган.

Эслатиб ўтамиз, Исроил давлатининг диаспора масалалари бўйича вазири Амихай Чикли яқинда Аҳмад аш-Шаръани “террорчи” деб атаган ва уни йўқ қилиш чақириғи билан чиқиш қилгани халқаро эътиборни тортган эди. Сиёсий баёнотлар фонида хавфсизлик масалалари янада мураккаб тус олмоқда.

Туркия оммавий ахборот воситалари тарқатган янгиликларга кўра, Дамашқ раҳбарияти Анқарадан мудофаа салоҳиятини ошириш, чегара хавфсизлигини мустаҳкамлаш ва қатор қуролли уюшмаларга қарши кураш борасида расман ёрдам сўраган. Бу мурожаатга жавобан Туркия томони таълим, амалий тажриба алмашиш ва техник кўмак кўрсатишни давом эттиришини билдирган.

“Туркиянинг бош мақсади Суриянинг сиёсий бирлиги ва ҳудудий яхлитлигини қўллаб-қувватлаш, шунингдек минтақада барқарор тинчлик ўрнатиш бўйича саъй-ҳаракатларга етакчилик қилишдан иборат”, – дейилади Туркия мудофаа вазирлиги баёнотида. Анқара шу орқали минтақадаги ўз таъсирини хавфсизлик ва барқарорлик лойиҳалари орқали мустаҳкамлашга интилаётгани кузатилади.

Суиқасдлар мавжудлиги ҳақидаги ахборотлар фонидa Суриядаги кучлар мувозанати яна бир бор диққат марказида. Агар манбаларда келтирилган тезкор чоралар рост бўлса, ҳимоя тизимлари ўзаро ҳамкорлик шароитида анча фаол ишлаётганини кўриш мумкин. Бироқ вазият юзасидан тўлиқ тасдиқланган ҳуқуқий ва техник маълумотлар тақдим этилмагунча, барча хулосаларни шартли деб қараш керак.

Шу пайтда кузатувчилар учун асосий савол шу: хавфсизлик тузилмалари уч марта олдини олган уринишлардан сўнг қандай профилактик механизмлар жорий этилаяпти? Кортеж йўналишларини ўзгартириш, сигналлар шифрини янгилаш, маҳаллий маълумот берувчилар тармоғини кенгайтириш каби чоралар ҳақида расмийлар ҳозирча жиддий маълумот чекланган режимда гапирмоқда.

Минтақада вазият ўзгарувчан. Ҳар қандай сиёсий кескинлик шароитида юқори даражадаги шахсларга нисбатан таҳдидлар тобора кўпроқ гибрид шаклда намоён бўлмоқда: маҳаллий гуруҳлар, ташқи таъсирлар, ахборот операциялари ва кўчма террористик тармоқлар бир вақтнинг ўзида фаоллашиши мумкин. Шу боис Сурия–Туркия хавфсизлик ҳамкорлигининг қай тарзда чуқурлашиши келгуси ойларда катта қизиқиш уйғотади.

Хулоса: сўнгги хабарлар ҳатто сиёсий тепаликдаги шахслар ҳимоясида ҳам заиф нуқталар бўлиши мумкинлигини кўрсатмоқда. Манбалар айтганидек, учта уриниш омад билан тўхтатилган бўлса-да, таҳдид индикаторлари юқори даражада сақланмоқда. Телеграмма, очиқ манбалар ва халқаро дипломатик каналлар орқали келаётган сигналларни диққат билан кузатиш зарур. Барқарор хавфсизлик – бу битта операция эмас, узлуксиз жараён. «Замин»ни Telegram’да ўқинг!