Лиссабон университети олимлари автомобиллар ранги шаҳарлардаги ҳаво ҳароратига таъсир қилишини аниқлади. Қуёш нурини қайтарадиган оқ автомобиллардан фарқли ўлароқ, қора рангли машиналар уни ютиб, кўпроқ иссиқлик чиқаради. Шаҳардаги минглаб бундай машиналар «иссиқлик ороли» эффектини кучайтиради — яъни, ҳаво ичида яширин «иссиқ манба»лар ҳосил бўлиб, умумий ҳароратни юқори сақлайди.
Тадқиқотчилар ёзнинг иссиқ кунида кўчада турган иккита — оқ ва қора — автомобил атрофидаги ҳаво ҳароратини таққослади. Маълум бўлишича, қора автомобил атрофдаги асфалтга нисбатан ҳаво ҳароратини 3,8 даражага кўтарган, оқ автомобил эса унга деярли таъсир қилмаган. Бу кузатув шаҳар шароитида «майда-майда иссиқ манбалари» қандай жамланиб, катта таъсир бериши мумкинлигини кўрсатади.
Сабаб рангда: оқ бўёқ қуёш нурини 85 фоизгача қайтаради, қора бўёқ эса бор-йўғи 10 фоизгача қайтаради, қолганини ютади. Машинанинг юпқа металл корпуси тез қизийди ва иссиқликни тўғридан-тўғри ҳавога беради — шу боис қора кузовли авто атрофидаги ҳаво «қизиб кетади».
Шаҳар бўйлаб минглаб шундай машиналар кичик иссиқлик манбаи вазифасини бажаради ва уларнинг ранги кўчалардаги ҳаво ҳароратига сезиларли таъсир кўрсатиши мумкин. Бу, айниқса, узун тирбандликларда тўхтаб турган авто оқимлари, тирбандлик ва ёруғлик юқори шароитларда яна ҳам яққолроқ намоён бўлади.
«Иссиқлик ороли» эффекти нима?
Бу — шаҳарлар атрофидаги қишлоқларга қараганда анча иссиқроқ бўладиган ҳодиса. Олимлар таъкидлашича, омиллар бир неча:
-
асфалт ва бетон иссиқликни тўплайди ва сақлайди;
-
зич қурилиш ҳавонинг эркин айланишига тўсқинлик қилади;
-
ишлаётган автомобиллар, кондиционерлар ва саноат корхоналари ҳам иссиқлик ажратади;
-
таъсир, айниқса, тунда сезилади — шаҳарларда ҳарорат қишлоқ жойларига қараганда 10 даражагача юқори бўлиши мумкин, чунки бинолар ва йўллар кун давомида тўпланган иссиқликни аста-секин чиқаради.
Аҳолининг катта қисми шаҳарларда истиқомат қилиши ҳисобга олинса, шаҳардаги «иссиқлик ороли» эффекти саломатлик учун жиддий муаммога айланади, деб таъкидламоқда олимлар. Иссиқ тўлқинларида хавф гуруҳига кирувчи кекса ва болалар учун бу омил алоҳида эътибор талаб қилади.
Нима қилиш мумкин?
Шахсий ва шаҳар даражасидаги оддий қадамлар ҳам ёрдам беради: енгил (оқ/ёлқинранг) кузовли авто танлаш, соя зоналари ва яшил қамровни кўпайтириш, «салқин том»/рефлектив қопламалар, қоп-қора асфалт ўрнига иссиқликни кам ютадиган маводлардан фойдаланиш, кондиционер ва саноат иссиқ чиқаришини оптималлаштириш. Қисқаси, ҳар бир «майда» қарор умумий ҳароратга қўшилади — «иссиқлик ороли»ни камайтириш эса биз нафас оладиган ҳавони енгиллаштиради.
