13:42 / 10.05.2022

Мигренни оддий бош оғриғидан қандай фарқлаш мумкин?

^{Фото: «Домашний очаг»}
Турли маълумотларга кўра, аёлларнинг 11-25 фоизи ва эркакларнинг 4-10 фоизи мигрендан азият чекмоқда. Мигрен турини қандай аниқлаш ва оғриқни енгиллаштириш мумкин? Бу саволларга «Домашний очаг» нашри жавоб берди.

Мигрен ҳақиқатан ҳам энг кенг тарқалган бош оғриқларидан бири бўлиб, у бош оғриғидан кейин иккинчи ўринда туради. Аммо бу ҳар бир бош оғриғи мигрен дегани эмас. У жуда аниқ диагностика мезонларига эга, бу эса одамга юқори эҳтимоллик билан тўғри ташхисни аниқлаш имконини беради.

Мигреннинг турлари ва унинг сабаблари
Умуман олганда, ҳозирги вақтда мигреннинг беш тури мавжуд: аурали эпизодик, аурасиз эпизодик, сурункали (ойига камида 15 кун давом этади), оилавий гемиплегик ва болаларда синдром эквивалентлари.

Гарчи мигреннинг асосий сабаблари ҳали ҳам фаразлар доирасида қолса-да, унинг ривожланиш механизми маълум. Кўз, юқори ва қуйи жағ нервларни бир тугунга боғлайдиган ва бу соҳаларда сезгирликни таъминлайдиган тригеминал асабнинг толалари мия пардалари қон томирларининг кенгайишига олиб келадиган махсус бирикмалар (пептидлар) ишлаб чиқаришга мойилдир. Бу айнан оғриқ тўлқинларини қўзғатадиган нарса.

Тадқиқотлар шуни кўрсатдики, баъзи маҳсулотларни рациондан чиқариб ташлаш бош оғриғини (яъни мигренни) камайтириши мумкин: қизил шароб, пишлоқ, шоколад, қаҳва. Бу уларнинг таркибидаги тирамин билан боғлиқ. Рўйхатга ловия, колбаса, ширинликларни ҳам қўшиш мумкин — афсуски, улар ҳам бош оғриғига ҳам олиб келиши мумкин. Рациондаги бошқа ўзгаришлар, соғлом турмуш тарзини сақлаш ёки, масалан, табиатда бағрида сайр қилиш, шубҳасиз, фойда келтиради, аммо улар мигрен ривожланишига ўзига хос таъсир кўрсатмайди.

Мигрендан қандай қутулиш мумкин?
Умумий қилиб айтганда, мигреннинг кўп турлари мавжуд. Биз энг кенг тарқалганлари ҳақида гапирамиз. Хўш, улар билан нима қилиш керак? Қандай қутулиш мумкин? Бу ҳақиқатан ҳам шифокорлар ва беморлар орасида жуда кўп одамларни ташвишга соладиган глобал тиббий муаммолардан биридир. Ахир, мигрен нафақат индивидуал шахс нуқтаи назаридан, балки жаҳон иқтисодиёти нуқтаи назаридан ҳам жуда оғир касалликдир: хуруж пайтида одам ишлаш қобилиятини йўқотади. Ҳисоб-китобларига кўра, бундай йўқотишлар йилига 24 миллиард еврони ташкил қилади.

Шундай қилиб, мигренни даволаш икки томонлама ёндашувни талаб қилади. Биринчи масала — хуружларнинг ўзини даволаш. Бунинг учун етарлича самарали дори воситаларининг бир нечта гуруҳлари ишлаб чиқилган. Кимгадир анъанавий яллиғланишга қарши дорилар — барчага яхши маълум ва барча ҳолатларда кенг қўлланиладиган оғриқ қолдирувчи воситалар ёрдам беради. Аммо улар ҳаммага ҳам ёрдам бермайди ва ҳар доим ҳам эмас. Эрготамин ва триптан гуруҳлари мигренни даволашда ўзига хосдир. Мувофиқ дори контрендикациялар ва салбий реакцияларни ҳисобга олган ҳолда шифокор билан биргаликда танланади. Бунга кўникиш ва уни сезмаслик деярли мумкин эмас, лекин уни сурункали ҳолатга айланиш имконияти мавжуд.

Шунинг учун мигрен билан оғриган беморларда ҳужумни тезда бартараф этиш учун доимо улар билан дори бўлиши керак. Хуруж бошланганидан кейин биринчи 20 дақиқа ичида дори-дармонларни қабул қилиш муҳимдир.

Акс ҳолда, самарадорлик сезиларли даражада камаяди. Шунга кўра, ҳужум кутилмаганда бошланиши мумкинлиги сабабли, препарат доим беморга дарҳол берилиши лозим. Мигренни даволашда иккинчи муҳим масала — бу ҳужумларнинг олдини олиш.

Агар хуружлар ҳар ҳафта содир бўлса ёки оғриқлар ойига жами 15 кун давом этса, у ҳолда ҳужумлар сонини, интенсивлигини ва давомийлигини камайтириш учун махсус препаратларни профилактика қилиш кўрсатилади.

Мигреннинг бешта белгиси
Ушбу беш параметр шифокор томонидан қўлланилади ва беморга ҳеч бўлмаганда ўз ташхисини аниқлашга ҳаракат қилишига тўсқинлик қилмайди:

1. Аввало, миқдор ва такрорийлик. Агар бу мигрен бўлса, камида бош оғриғининг бештаси бир хилда кузатилиши керак.
2. Ҳужумнинг давомийлиги даволашсиз ёки самарасиз даволаниш билан 4 дан 72 соатгача. Оғриқ ҳақиқатан ҳам узоқ вақт давомида қўйиб юбормайди, лекин ҳар доим ҳам бундай узоқ хуруж мигрендан дарак бермайди.
3. Оғриқнинг ўзи маълум хусусиятларга эга. Мигрен ташхисини қўйиш учун уларнинг камида иккитаси бўлиши керак: оғриқ бир томонлама, шунинг учун мигрен илгари чақирилган ва баъзан «ярим бошнинг касаллиги» деб аталади; пулсацияланувчи; оғриқ шкаласи бўйича уни ўртача даражадан сезиларли даражада аниқлаш мумкин; одатдаги жисмоний фаолият билан оғирлашади ёки уни тўхтатишни талаб қилади. Ва бу оғриқлар оддий кундалик нарсаларда масалан, зинапоядан кўтарилиш мигренни сезиларли даражада ошириши мумкин.
4. Оғриқ фонида кўнгил айниши ёки қайт қилиш кузатилади ёки оғриқ ёрқин нурда ёки нисбатан кучли овозда кучаяди.
5. Бош оғриғи, албатта, бошқа сабаблар ҳам билан боғлиқ. Дарҳақиқат, одамда бир томонлама бош оғриғини олиш учун жуда кўп имкониятлар мавжуд: жароҳат, кўкаришлар, кластер бош оғриғи. Аммо булар мигренга сабаб бўлмайди.