Стоматит нима ва вазиятни қандай енгиллаштириш мумкин?

^{Фото: «Домашний очаг»}
Стоматит — бу оғиз бўшлиғида, шу жумладан, ёноқ, тил ва милк шиллиқ қаватларида кенг тарқалган яллиғланиш. Бу ҳолат жуда оғриқли бўлиши мумкин ва яралар пайдо бўлишигача олиб келади. Бунинг энг кенг тарқалган сабаблари афтоз стоматити ва герпесдир.

Стоматитнинг белгилари қандай?
Стоматитнинг кўплаб кўринишлари мавжуд, чунки симптомлар шиллиқ қаватнинг шикастланиш даражасига қараб фарқ қилиши мумкин. Баъзида у фақат безовта қилади, баъзан эса оддий овқатланиш ва ичишда ҳам халақит беради.

Энг кенг тарқалган аломатлар:
- лаб ва ёноқларнинг ички қисмида, милк, тил ёки оғизнинг бошқа юзаларида оғриқ ёки тирнаш хусусияти;
- оғизда ёниш ҳисси;
- оғиз ёки лабда яра, тошма ёки пуфакчалар.
- қизил доғлар.

Стоматитнинг сабаблари нима?
Симптомлар каби стоматитнинг сабаблари жуда кўп бўлиши мумкин. Улар орасида:
- жароҳат;
- брекет ёки протезлар ёрдамида;
- тилни ёки ёноқни тишлаш;
- иссиқ овқат ёки ичимликлардан куйиш;
- грибок;
- сурункали оғиз қуриши;
- тамаки чекиш;
- герпес вируси;
- кимётерапия ёки бошқа дориларнинг ножўя таъсири;
- кимёвий таъсир қилиш;
- аллергиянинг айрим турлари;
- стресс ёки заиф иммунитет;
- бактериал инфекциялар;
- нотўғри овқатланиш;
- Бехчет касаллиги;
- Крон касаллиги;
- Волчанка.

Стоматитни ким ва қандай аниқлайди?
Стоматитнинг оғиз бўшлиғида пайдо бўлиши ҳисобга олинса, одатда тиш шифокори томонидан ташхис қўйилади. Аммо бу ҳолатнинг сабаблари аниқ бўлмаса, тиш шифокори умумий амалиёт шифокори ёки терапевтга юбориши мумкин. Ташхис қўйиш учун текширув етарли бўлиши керак, айниқса герпес ёки афтоз стоматит туфайли яралар ҳақида гап кетганда — улар визуал равишда осонгина аниқланади. Аниқроқ бўлмаган ҳолатлар учун қабул қилинаётган дори-дармонлар, қон таҳлили, аллергия тестлари талаб қилиниши мумкин.

Стоматит қандай даволанади?
Стоматитнинг енгил ҳолатлари (масалан, афтоз) даволанишни талаб қилмайди, иммунитет тизими ўз-ўзидан курашади. Бошқа ҳолларда, шифокор бу ҳолатнинг сабаби билан шуғулланади — аллергияни назорат қилиш, инфекцияни даволаш ва бошқалар.

Афтоз стоматит нима?
Унинг пайдо бўлишининг аниқ сабаби номаълум, аммо бу жуда кенг тарқалган ҳолат. Яралар кўпинча сарғиш қопламали қизил асосга эга. Яраларнинг умр муддати бир ҳафтадан икки ҳафтагача давом этади ва улар одатда изсиз йўқолади.

Мутахассисларнинг фикрича, афтоз стоматитининг сабабларидан бири иммунитет тизимининг нотўғри ишлаши ва стресс бўлиши мумкин. Ошқозон ярасининг пайдо бўлиши, шунингдек, озиқ-овқат етишмовчилиги, дори-дармонлар ёки бир қатор яллиғлантирувчи маҳсулотлардан фойдаланиш билан ҳам касаллик қўзғатилиши мумкин. Улар орасида қуйидагилар мавжуд:

- картошка;
- қаҳва;
- шоколад;
- пишлоқ;
- цитрус;
- ёнғоқлар.

Афтоз стоматит кўпинча 10 ёшдан 19 ёшгача бўлган болалар ва ўсмирларда учрайди. Гарчи у ёқимсиз бўлиши мумкин бўлса-да, яралар одатда соғлиқ учун зарарли эмас.

Герпес кўпинча стоматитга олиб келадими?
Дунё аҳолисининг ярмидан кўпи вақти-вақти билан герпес тошмаларидан азият чекади. Оғриқли совуқ пуфакчалар лаблар, ияк ва ёноқларда, оғиз ва бурун тешикларида пайдо бўлиши мумкин. Унинг умри 7 дан 10 кунгача, шундан сўнг пуфакчалар ўз-ўзидан шифо топади ва бу давр давомида касаллик бошқаларга юқумли бўлиб қолади.

Бир марта оддий герпес вирусини юқтирилгандан сўнг, у сақланиб қолади ва вақти-вақти билан стоматит пайдо бўлади. Бу одатда иммунитетимиз заифлашганда ва ишламай қолганда содир бўлади. Герпесда биринчи суюқлик билан тўлдирилган пуфакчалар пайдо бўлади, улар охир-оқибат ёрилиб кетади. Пуфак ўрнида сариқ қобиқ пайдо бўлади, лекин вақт ўтиши билан у ҳам йўқолади.

Герпетик стоматитда нималар мумкин эмас?
- ўпиш;
- лаб бўёғини одамлар билан бўлишиш;
- ичимликлар алмашиш.

Бошқаларга юқтирмаслик учун нима қилиш керак?
Ҳар сафар тасодифан тошмага тегиб кетилганда қўлни совун ва сув билан ювиш керак.

Қачон шифокорга мурожаат этилади?
- Агар стоматитнинг сабаби аниқ бўлмаса.
- Симптомлар икки ҳафтадан кўпроқ давом этади.
- Стоматит овқатланиш ва ичишга халақит беради.
- Яралар тилда доғлар ва юқори иситма билан бирга бўлса. “Замин” янгиликларини “Инстаграм”да кузатиб боринг