Ўзбекистонда сунъий интеллект технологияларининг кундалик ҳаётга тезкор кириб келиши ва ривожланиши фонида қонунчилик органлари ушбу соҳани тартибга солиш бўйича қатъий чоралар кўрди. Олий Мажлис Сенатининг ўн биринчи ялпи мажлисида бир қатор амалдаги қонун ҳужжатларига муҳим қўшимча ва ўзгартиришлар киритишни назарда тутувчи қонун лойиҳаси кўриб чиқилди ва тасдиқланди.
Ушбу ўзгартиришларнинг асосий мақсади сунъий интеллект тизимларидан фойдаланишни, хусусан, фуқароларнинг шахсий маълумотларини қайта ишлаш бўйича назорат қилиш учун ҳуқуқий асос яратишдир. Мажлисда иштирок этган сенаторлар республиканинг сўнгги йилларда нафақат сунъий интеллект технологияларидан фойдаланишнинг барқарор ўсиши, балки ушбу соҳа билан боғлиқ лойиҳаларга молиялаштириш ҳажмининг сезиларли даражада ошишини таъкидладилар.
Шу сабабли, технологияларни янада ривожлантириш ҳамда фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилишни таъминлайдиган аниқ ҳуқуқий чегараларни яратиш зарурати пайдо бўлди. Қабул қилинган қонун мамлакат қонунчилиги тарихида биринчи марта “сунъий интеллект” атамасининг расмий таърифини белгилайди.
Шунингдек, ҳужжатда давлат сиёсатининг ушбу соҳадаги асосий йўналишлари аниқ кўрсатилган ва назорат ҳамда мониторинг олиб борувчи ваколатли органнинг ваколатлари белгиланган. Янги қонуннинг муҳим жиҳатларидан бири сунъий интеллект ёрдамида ахборот ресурслари яратиш ва турли ахборот тизимларини бошқаришда умумий қоида ва тартибларни ўрнатишдир.
Фуқароларнинг шахсий маълумотларини сунъий интеллект алгоритмлари асосида қайта ишлашда ишончли ҳимояни таъминлашга алоҳида эътибор қаратилган. Қонун лойиҳаси фуқаролар ва ташкилотларнинг сунъий интеллектдан ноқонуний фойдаланиш орқали шахсий маълумотларни қайта ишлаш ёки тарқатишда жавобгарлигини жорий этади.
Қонунбузарларга 50 дан 100 базавий ҳисоблаш миқдоригача жарима ёки айрим ҳолларда 15 суткагача маъмурий қамоқ жазоси қўлланилади. Шунингдек, ҳуқуқбузарлик содир этишда фойдаланилган техник воситалар мусодара қилинади.
Муҳим янгиликлардан бири сунъий интеллект ёрдамида яратилган ахборот ресурсларини мажбурий маркировка қилиш талаби бўлди. Бу фойдаланувчиларга мазкур контент машина томонидан яратилганлигини билиш имконини беради.
Қонунда бундай ресурслар ва тизимлар инсон ҳуқуқлари, ҳаёти, соғлиғи, эркинлиги, шаъни, қадр-қиммати ва Конституция билан кафолатланган бошқа ажралмас ҳуқуқларга таҳдид солмаслиги қатъий белгиланган. Ҳужжатда яна бир муҳим қоидага кўра, фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларига таъсир қилувчи қарорларни қабул қилиш жараёнида фақат сунъий интеллект алгоритмларига таяниш тақиқланади.
Бу эса муҳим масалаларда якуний қарорни инсон қабул қилишини таъминлайди ва машиналарнинг хатолари ёки холис бўлмаган қарорлар қабул қилиш хавфини камайтиради. Сенат аъзолари фикрига кўра, ушбу қонуннинг қабул қилиниши Ўзбекистонда сунъий интеллект технологияларининг хавфсиз ва масъулиятли ривожланиши учун мустаҳкам ҳуқуқий замин яратади.
Янги қоидалар фуқароларнинг маълумотларини ҳимоя қилиш даражасини оширади ва турли соҳаларда тобора кўпроқ жорий этилаётган рақамли хизматларга жамият ишончини мустаҳкамлайди. Қонун Сенат томонидан бир овоздан маъқулланди ва яқин орада кучга киради.
