Халқаро меҳнат ташкилотининг (ILO) янгиланаётган ҳисоботида Покистондаги гендер бўйича маош фарқи мустаҳкамлашгани ва буни мамлакатни Жанубий Осиё миқёсида эркаклар ва аёллар орасидаги маошлар бўйича энг ёмонлардан бири деб белгилагани кўрсатилган. Маълумотлар Покистондек ишлаб чиқариш бозорининг анъанавий дискриминациясига ишора қилади, бу ерда аёллар ишга олиш, маош ва карьерани ривожлантиришда жиддий тўсиқларга дуч келадилар, деб хабар беради Dailyasianage.com.
ILOнинг 2025 йил июлда чиқарилган "Глобал маош ҳисоботи"га кўра, Покистонда аёллар эркаклардан ўртача 34% кам маош олишади — бу глобал ўртача кўрсаткичдан кенгроқ ва минтақадаги кўплаб мамлакатлардан (Хиндистон, Бангладеш, Шри-Ланка ва Непал) ёмонроқ. Баъзи мамлакатлар муваффақиятли ўсиш кўрсатса-да, Покистонда ижтимоий-иқтисодий, маданий ва институционал омиллар туфайли ривожланиш орқага кетган.
Иккита иқтисодиётдаги муаммолар
Покистондаги ишлаб чиқариш бозори аниқ тақсимланган, кўплаб аёллар иқтисоднинг номуқобил секторида — қишлоқ хўжалигида, уй иши ва уйдаги ишлаб чиқаришда ишламоқда, бу ерда маошлар паст, муҳофаза чекланган ва расмий шартномалар кам. Формал секторда ҳам, аёллар эркакларга қараганда кўпроқ касаллик ва тажрибаларга эга бўлган ҳолда маошларда фарқлар барқарор. Бир сўз билан айтганда, юқори малакали вазиятларда ҳам уларнинг юқори лавозимларга кўтарилишини тўсадиган "шиш каби барьер" бор. Бу иккита иқтисодиётнинг маош тақсимотини йўққа чиқариши ва иқтисодий ривожланишни тўсиши, чунки аҳолининг ярмини қийматлантиришга имкон бермайди. Ҳисобот, агар ушбу айримликлар назорат қилинмаса, бу ижтимоий камситишни кучайтириши, ижтимоий барқарорликни камайтириши ва ишлаб чиқариш қобилиятини пасайтириши ҳақида огоҳлантиради.
Маданий ва институционал тўсиқлар
Покистондаги гендер бўйича маош фарқи иқтисодий омиллар билан бирга, маданий ва институционал омилларга ҳам боғлиқ. Анъанавий гендер роллари аёлларни тўлиқ иш ҳақи билан ишлашдан чеклайди. Оилавий ижтимоий талаблар, оилага боғлиқ ишлар ва уйдаги вазифалар аёлларни вақтинча ёки паст мослашувли ишларга олиб келади.
Қишлоқ ва консерватив ҳудудларда, ҳаракатланиш тўсиқлари ва хавфсизлик билан боғлиқ муаммолар иш имкониятларини янада камайтиради. Таълим тизими аёлларни юқори иш ҳақи, технологик ишларга тайёрлаш жиҳатдан катта муваффақиятга эришмади. Институционал камситишлар, ишга қабул қилиш, кўтариш ва баҳолашда аёлларнинг ҳуқуқларига зарар етказади, уларнинг бошқарув лавозимларига чиқарилишини кам таъминлайди. Бу мавжуд хатти-ҳаракатлар меҳнат қонунларининг заиф ижроси ва аёлларнинг касаба уюшмалардаги репрезентациясининг камлиги билан аралашган ҳолда амалга оширилади.
Сиёсий ислоҳотларга эътибор, чегараланган таъсир
Покистонда гендер тенглигига оид сиёсий ислоҳотлар амалга оширилганига қарамай, уларнинг таъсири номақбул бўлди. Баъзи гендерга ихтисослашган сиёсатлар мавжуд, масалан, аёллар учун таътил ва ҳомиладорлик таътили, таъқибларга қарши қонунлар ва давлат секторидаги квоталар, аммо уларнинг амалга оширилиши заиф, ва кўпинча аёллар учун ишлаб чиқаришнинг расмий ва тарқалган секторларида шу тарзда амалга ошмайди.
COVID-19 пандемияси аёллар учун айни пайтда оғир таъсир кўрсатган, улар биринчилардан бўлиб ишдан чиқарилди ва охиргилари қайта ишга олинди. ILO пандемия пайтида мавжуд бўлган маош ва имкониятлар тўғри келган камситишларни кенгайтирганини таъкидлади ва тикланиш чоралари гендер муаммоларини ечишда самарасиз бўлган.
Ҳудудий ёмон таққос
Жанубий Осиё миқёсининг гендер камситишдаги муаммоларига қарамасдан, Покистоннинг вазияти айниқса ёмон. Жаҳон иқтисодий форуми 2025 йилдаги "Глобал гендер камситиш ҳисоботи" бўйича Покистонни 156 давлатдан 151-ўринга қўйди. Шунингдек, Бангладеш каби давлатлар аёлларни иш билан қамраб олиш ва маош фарқларини қисқартиришда белгили бир йўлга қадам қўйган. Покистоннинг орқага кетиши институционал ирода ва гендер тенглигига ҳужжатларни амалга ошириш қудрати ҳақида саволлар қўйди. ILO бу ҳолатда, Покистон ўзини юқори рақобат билан иқтисодий ривожланишга йўл топа олиши учун гендер соҳасида ислоҳотларни амалга ошириши шарт.
Адолатсизликнинг иқтисодий нархи
Гендер бўйича маош фарқи аниқ иқтисодий харидорликларга ҳам сабаб бўлади. McKinsey ва IMFнинг тадқиқотларига кўра, гендер тенглиги иқтисодий ўсишни ва инновацияларни рағбатлантиради. Покистоннинг аёлларнинг ижтимоий хавфсизлигини ва меҳнат йўналишларини ўз ичига олмаганлиги уларнинг ишлаш имкониятларидан чуқур фойдаланишдан бош тортишга сабаб бўлади. ILO маълумотларига кўра, маош фарқини фақат 10% камайтиришнинг ўзи жанубий Покистонда янги 3% иловаланган ЯИМга ва 3 миллионга яқин иш ўринларига ҳисса қўшади.
Шунингдек, аёлларнинг иш билан таъминланиш даражаси ҳали ҳам паст бўлиб, бу 21% ни ташкил этади. Бу ҳолат кўпинча маошлардаги фарқ билан йўқ бўлмайди.
Ёшларнинг ижтимоий йўқотилиши
Гендер бўйича маош фарқи, кенгроқ бўлган ижтимоий тенгсизликка ҳам ишора қилади. Бу, шунингдек, шаҳар-қишлоқ тақсимоти, синф, таълим ва тиббий хизматларга кириш билан боғлиқдир. Маржинал жамоаларда бўлган аёллар бир нечта тутилган ҳолатларни бартараф этишга ҳаракат қилишади.
«Замин»ни Telegram’да ўқинг!
