Тасаввур қилинг, руҳият ҳам смартфон каби ишлайди: унинг кэши ортиқча ахборотга тўлиб, энергияси тугагани сари секинлашади, баъзан бутунлай ишдан чиқади. Психолог Татьяна Смирнова таъкидлашича, инсоннинг руҳий саломатлиги ҳам шунга ўхшаш доимий парвариш ва энергия манбаига муҳтож.
Руҳий саломатлик нима ва нега муҳим?
Руҳий саломатлик — бу инсоннинг ишлаши, яқинлари билан самимий муносабатлар ўрнатиши, ҳаётдан завқ олиши, ўзгаришларга осон мослашиши ва стрессдан сўнг тикланиши учун зарур ҳолатдир. Бу онг равшанлиги, ўз-ўзига ишонч, соғлом муносабатлар қуриш ва ички таянчга эга бўлиш қобилияти билан боғлиқ. Психологик, ҳиссий ва ижтимоий барқарорлик шу ҳолатга киради.
Инсоннинг руҳий саломатлиги ҳар доим бир хил бўлиб қолмайди — у ҳаётий тажриба, шахсий ёндашув ва ташқи муҳит таъсирида ўзгариб туради. Шахс ўзини қандай қабул қилса, атрофидаги одамлар ва воқеаларга қандай муносабатда бўлса, руҳияти ҳам шунга қараб шаклланади.
Соғлом руҳият белгиларини қандай билиш мумкин?
Руҳий жиҳатдан соғлом инсонда қуйидаги асосий хусусиятлар кузатилади:
-
Ҳис-туйғулари барқарор ва назоратда;
-
Стрессга дош бера олади ва тиклана олади;
-
Онги очиқ, руҳий ҳолати мувозанатда;
-
Муносабатларни қуриш ва уларни сақлашда фаол;
-
Янгиликларга, ривожланишга ва ҳаётга қизиқиш билан қарайди.
Шу билан бирга, бундай инсон ўз ҳис-туйғуларини англайди, улардан қочмайди, гапира олади ва керак пайтда ёрдам сўрай олади. Бу хусусиятлар инсоний мослашув, тўғри қарор қабул қилиш ва ҳаётда мувозанатни сақлашга ёрдам беради.
Руҳий саломатлик бузилганда нима содир бўлади?
Руҳий саломатликда муаммо — доим ҳам руҳий касаллик эмас. Бу доимий чарчоқ, сурункали хавотир, апатия, ҳиссий мувозанатнинг йўқолиши, ҳаётдан завқ олмаслик каби ҳолатлар орқали намоён бўлади. Одатда, оғир стресс, яқин инсонни йўқотиш, ажралиш ёки ишдан бўшашдан кейин ёки тўпланиб қолган қийинчиликлар натижасида руҳий барқарорлик бузилади.
Муҳим жиҳати: руҳий саломатликдаги қийинчиликлар — шахснинг кучсизлиги ёки фантазияси эмас, балки ҳақиқий муаммолар бўлиб, улар профессионал ёрдам талаб қилади. Эътиборсиз қолса, уйқу бузилиши, ҳаётга қизиқишнинг сусайиши, хотира ва диққатнинг ёмонлашуви, асабийлик ва стрессга чидамлилик йўқолиши каби муаммоларга олиб келади. Узоқ вақт давом этса, депрессия, паник ҳужум ёки руҳий изтиробга айланиши мумкин.
Руҳий саломатликни сақлашнинг амалий йўллари
Психолог маслаҳатига кўра, қуйидаги омиллар руҳиятни барқарор сақлашга ёрдам беради:
-
Жисмоний фаоллик ва спорт: доимий ҳаракат организмда “бахт гормонлари” ишлаб чиқилишини рағбатлантиради, стрессни камайтиради.
-
Яхши уйқу ва рационинг тўғри ташкил этилиши: сурункали ухламаслик ва нотўғри овқатланиш мия фаолиятига салбий таъсир қилади.
-
Яқинлар билан соғлом мулоқот: ёлғизлик, одамлардан узоқлашиш руҳиятни заифлаштиради.
-
Рақамли детокс: ортиқча ахборот оқими ва бошқалар билан солиштириш ҳиссий барқарорликни бузиши мумкин.
-
Ҳис-туйғулар билан тўғри ишлаш: ўз ҳисларингдан қочма, уларни қабул қил ва бошқаришни ўрган.
-
Атроф-муҳитни тўғри танлаш: заҳарли одамлардан йироқ юриш ва ижобий ижтимоий доирага эга бўлиш муҳим.
-
Янгиликка очиқ бўлиш ва ривожланиш: ҳобби, саёҳат, янги билимлар мияни рағбатлантиради, кундалик ҳаётга ранг беради.
Шундай қилиб, руҳий саломатлик ҳар бир инсоннинг ҳаёт сифатини белгилайдиган муҳим фактор. Биз жисмоний соғлиғимизга эътибор берганимиз каби, руҳиятимизни ҳам мунтазам парвариш қилишимиз керак. Ўз ҳис-туйғуларимиз ҳақида эркин гапира билиш, профессионал ёрдам сўраш ва ички мувозанатни сақлаш бахтли ҳаёт сари олиб боради.
Дунё тез ўзгармоқда — руҳий саломатлик ҳақида эркин сўзлашни, ўзи ва яқинлари учун ғамхўрликни кечиктирмаслик зарур. Чунки кучли ва соғлом руҳият — бахтли келажак пойдеворидир.
«Замин»ни Telegram’да ўқинг!
